چگونه به کوه برویم؟

پیش از آن که به کوه برویم، باید بدانیم که ورزش در طبیعت، تفاوت بنیادى با ورزش هاى دیگر دارد. نخست این که محیط این ورزش (کوهستان ( دست ساخته انسان نیست، بلکه حاصل میلیون ها سال کار عوامل پیچیده طبیعى است و به این دلیل اگر آسیبى به محیط کوهستان وارد سازیم جبران آن به سادگى میسر نخواهد بود. دیگر آن که عامل هاى موجود در کوهستان بسیار نیرومند و تحرک آنها تا حد زیادى پیش بینى نشدنى است و از این رو خطر براى ورزشکار بى احتیاط و ناآزموده بسیار زیاد است. یکى از کوهنوردان باتجربه گفته است که در کوهنوردى دو چیز را باید بیاموزیم: اصول ایمنى در کوهستان براى آن که به خود آسیب نرسانیم و اصول حفاظت کوهستان براى آن که به کوه آسیب نرسانیم. نخستین برنامه هاى کوهپیمایى خود را بهتر است که همراه فرد یا گروهى باتجربه اجرا کنید. معمولاً اینان مى دانند که رفتن به چه منطقه و تا چه ارتفاعى براى یک مبتدى مفید و جذاب است. همچنین مى دانند که چه وسایل و موادى براى شما لازم است. در عین حال بهتر است که خودتان به ایشان توضیح دهید که تاکنون چه کارهاى کوهنوردى کرده اید و بگویید که قصد ندارید در ابتداى فعالیت هاى جدى خود، کار برجسته و دشوارى انجام دهید! در نخستین برنامه هاى خود سعى نکنید که پا به پاى کسانى باشید که بیشتر کوهنوردى کرده اند، چرا که ممکن است خود را بسیار خسته کنید یا به خطر اندازید. به ویژه اگر با اعضاى یک گروه یا باشگاه کوهنوردى حرکت مى کنید، توجه داشته باشید که در این جمع ها معمولاً اشخاص ماجراجو و نترسى پیدا مى شوند که پا را از «حاشیه هاى اطمینان» فراتر مى گذارند؛ شاید این اشخاص، آگاهانه براى گذر از مرزهایى (به جا گذاشتن «رکورد» و...) خود را مثلاً درگیر یک مسیر سنگى دشوار کنند، یا قصد صعود سریع به قله را داشته باشند. اما شما به این وسوسه دچار نشوید که خود را قوى نشان دهید در عوض، بهتر است به سرپرست برنامه توضیح دهید که مى خواهید بدون فشار آوردن بر خود و بدون پذیرش خطر از کوه لذت ببرید. در واقع، سرپرست برنامه اى که اشخاص مبتدى یا کارآموز را با گروه خود به کوه مى برد، باید این موضوع را بداند، اما شما هم از تذکر فروتنانه و محترمانه خوددارى نکنید. در آینده، وقت براى یادگیرى و انجام کارهاى دشوارتر خواهید داشت. نخستین برنامه هاى کوهنوردى شما باید در فصل گرم سال باشد (نیمه جنوبى کشور: فروردین تا آبان، نیمه شمالى کشور: اواخر اردیبهشت تا نیمه مهرماه) و زمانى که صرف بالا رفتن مى کنید از سه چهار ساعت بیشتر نباشد. وسایلى که براى چنین برنامه هایى لازم دارید، مى تواند بسیار ساده باشد: یک کفش ورزشى که زیره ضخیم و کمى نرم (براى جلوگیرى از سر خوردن) داشته باشد، یک کوله پشتى کوچک، یک شلوار و پیراهن آزاد، پیراهن بادگیر، عینک آفتابى ضداشعه فرابنفش (UV protection)، کرم ضدآفتاب، حدود دو لیتر آب (اگر مطمئن هستید که چشمه آب پاکیزه اى سرراهتان هست، یک قمقمه یک لیترى کافى است)، کمى تنقلات، نان و میوه و دیگر اقلام خوراکى. هیچ گاه شیفته وسایل و پوشاک رنگارنگى که در دست و برتن دیگران (یا احتمالاً در مجله هاى کوهنوردى) مى بینید، نشوید. براى خرید همیشه فرصت هست و پیوسته چیزهاى نو به بازار مى آیند، خیلى معقولانه و صرفه جویانه ببینید که به راستى چه چیزى مورد نیازتان است و اگر فلان پوشاک یا وسیله را بخرید چند درصد به شما کمک مى کند تا به هدف خود برسید؟ آیا نمى شود با کمى خوشفکرى، از آنچه که دارید به گونه اى استفاده کنید که کارتان را راه بیندازد؟ براى مثال مى توان براى کوهنوردى هاى چندساعته تا یک روزه به جاى خریدن کوله پشتى هاى نو و گرانبها، از همان کوله پشتى اى که به مدرسه مى بردید یا کوله دست دوم دوست تان استفاده کنید. یا در مراحل بعدى که نیاز به کیسه خواب داشتید، مى توانید به جاى خرید یک کیسه خواب عالى و گرم- که بسیار گران است- یک کیسه خواب متوسط بخرید و به جاى آن که در کیسه خواب عالى خود مجبور شوید همه پوشاک خود را درآورید، با پوشاک کامل و حتى کت پر بخوابید. به دنبال کالاهاى «مارک دار» و معروف خارجى هم نگردید. امروزه به راستى دشوار است که دریابید کالاى موردنظر شما با فلان مارک معروف، در کشور اصلى یا با استانداردهاى اصلى ساخته شده یا در چین و تایلند و... بهتر است در هر مورد که ممکن است، کالاهاى ساخت داخل را بخرید که هم ارزان تر هستند، هم در بسیارى موارد بهتر از انواع چینى و تایلندى و اگر عیبى پیدا کنند، مى توانید براى تعویض یا تعمیر به سازنده آن مراجعه کنید. در عین حال، خرید کالاهاى ایرانى به پیشرفت اقتصاد کشور کمک مى کند و انتقادها و پیشنهادهاى شما در مورد کیفیت کالا مى تواند آنها را بهتر کند. در انتخاب هر وسیله، بکوشید از نظر کسانى که از آن استفاده کرده اند، بهره ببرید و تا حد امکان، پیش از خرید نمونه اى از آن را که در اختیار دوستان تان است، امتحان کنید و در هر حال با کوهنوردان یا فروشندگان باتجربه مشورت کنید. یکى از وسایلى که خوب است از همان نخستین روزهاى کوهنوردى به کاربرد آن عادت کنیم، چوب دست یا باتوم (در اصل: baton) پیاده روى است. باتوم، به تقسیم وزن بدن و انتقال بخشى از ضربه ها و فشارها به دست کمک مى کند و به این ترتیب از فشار بیش از حد به زانوها که اندام هایى بسیار حساس هستند، جلوگیرى مى کند. باتوم در حفظ تعادل و جلوگیرى از زمین خوردن و نیز پیچ خوردن پا که مى تواند به مچ پا آسیب برساند، بسیار موثر است.